قلعه رودخان

قلعه رودخان رشت تا قرن هجدهم میلادی ناشناخته بود و برای اولین بار در سال ۱۸۳۰ میلادی توسط یک ایران‌شناس لهستانی به نام «الکساندر شودزکو خچکو» معرفی شد. قدمت قلعه رودخان مشخص نیست؛ اما باستان‌شناسان عمر سنگ‌‌های آن را ۳ یا ۴ هزار سال برآورد می‌کنند و حدس می‌زنند که این قلعه در زمان اشکانیان یا ساسانیان بنا شده باشد.

قلعه رودخان گیلان در ادوار مختلف تاریخی توسط حاکمان محلی به کار گرفته شده است و عمدتاً کاربری نظامی داشته است. در دو طرف این قلعه، رودخانه‌ای به نام رودگان جریان دارد که در گذشته یک مانع طبیعی در برابر سربازان دشمن به حساب می‌آمد. علاوه بر رودخانه رودگان، جنگل و کوهستان نیز موانع چالش‌برانگیزی برای دشمنان قلعه رودخان بوده‌اند.

این قلعه در دوران سلجوقیان توسط امیره حسام الدین دباج فومنی (مظفرالسلطان) بازسازی شد. کتیبه سردر ورودی قلعه رودخان رشت که متعلق به زمان بازسازی آن توسط مظفرالسلطان است، هم‌اکنون در موزه رشت نگهداری می‌شود. مظفر السلطان که یک حاکم محلی بود و به قیام علیه پادشاهان صفوی برخاسته بود، با استقرار در قلعه رودخان، به علت موقعیت خاص و استحکام زیاد این قلعه، در نبرد با سپاه صفویان و هم‌چنین سپاه انگلیسی‌ها پیروز شد.

هدایت الله خان فومنی که دیگر حاکمان محلی گیلان در دوران زندیه بود، نیز پس از ادعای استقلال از حکومت زندیه، در قلعه رودخان رشت استقرار گزید وعلیه زندیان به شورش برخاست. او با انتخاب این قلعه، مد‌ت‌ها بر مناطقی از گیلان حکومت کرد و سرانجام در زمان قاجار به قتل رسید. قلعه رودخان گیلان یکی از مستحکم‌ترین دژهای دفاعی ایران در گذشته بوده است و تنها دژ نظامی‌ست که هرگز فتح نشد. جالب است بدانید که این قلعه در زمان جنبش جنگل نیز برای مدتی محل استقرار میرزا کوچک خان جنگلی بوده است.

برخی افراد، قلعه رودخان رشت را یکی از پایگاه‌های نظامی فرقه حشاشین در زمان حکومت اسماعیلیان می‌دانند؛ اما هیچ سند تاریخی تاکنون استقرار پیروان حسن صباح را در این قلعه تایید نکرده است.